Αθήνα, 10/10/2019

Κώστας Σημίτης:

Θέλω να ευχαριστήσω πρώτα απ’ όλα τον κ. Prodi για την ενημέρωση που μας έδωσε.  Ήταν εξαιρετικά κατατοπιστική.

Θα αναφερθώ με συντομία στο θέμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με βάση διάφορα δημοσιεύματα στο διεθνή τύπο τα οποία και εν μέρει μεταφέρω και με τα οποία συμφωνώ.

Η πρώτη αντίληψη που κυριάρχησε στην Ένωση ήταν η εξασφάλιση της ειρήνης με την αλληλεξάρτηση όλων των κρατών.  Πολύ σύντομα η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν περιορίστηκε στην ειρηνική συνύπαρξη, αλλά αναπτύχθηκε με βάση σχέδιο που στόχευε στην κοινή πρόοδο.  Το σχέδιο αυτό επεδίωκε την αλληλοσύνδεση μέσω της συνεχούς πολιτικής συνεννόησης.  Τα αποτελέσματα ήταν θετικά αλλά όχι τα αναμενόμενα.  Προέκυψε ένα νέο σύνολο πιο συνδεδεμένο αλλά όχι αποτελεσματικό στο βαθμό που θα ήθελαν τα κράτη-μέλη και ήταν αναγκαίος.  Τέθηκε έτσι το ερώτημα ποιος είναι ο στόχος μιας περαιτέρω προσπάθειας που θεωρείται επιθυμητή.  Δεδομένου ότι είχε και έχει εξασφαλισθεί ένα κράτος δικαίου το επόμενο βήμα ήταν από το 1978 και μετά η διαμόρφωση ενός κοινού οικονομικού χώρου.  Αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας ήταν η ίδρυση της ΟΝΕ το 1991.

Η επανεξέταση σήμερα του αναγκαίου κοινού στόχου είναι επιβεβλημένη γιατί οι δρόμοι που ακολουθήθηκαν μέχρι σήμερα αμφισβητούνται.  Η Ενωμένη Ευρώπη δημιουργήθηκε στα πλαίσια ενός κόσμου στον οποίο κυριαρχούσαν οι Ηνωμένες Πολιτείες.  Η Ένωση ως εκ τούτου βρισκόταν αντιμέτωπη με το ερώτημα πως διαμορφώνονται οι σχέσεις με τις ΗΠΑ αλλά και ποιο ρόλο μπορεί να παίξει στο παγκόσμιο επίπεδο.  Η εξουσία των Ηνωμένων Πολιτειών δεν αμφισβητήθηκε και επιδιώχθηκε μια λίγο ως πολύ κοινή εξωτερική και αμυντική πολιτική που εξασφάλιζε επίσης το ΝΑΤΟ.  Σήμερα όμως τα πράγματα έχουν αλλάξει και όχι παροδικά.  Πιστεύω, ότι άσχετα του ποιος προεδρεύει στις ΗΠΑ υπάρχει ανταγωνισμός με τις ΗΠΑ και διαφορετικές αντιλήψεις για την ακολουθητέα διεθνή πολιτική.  Παραδείγματα:  ο ανταγωνισμός Boeing Airbus, η στάση απέναντι στο Ιράν.  Η έκταση της συνεργασίας με την Κίνα.  Λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων και της παγκόσμιας διασύνδεσης των οικονομιών δημιουργήθηκαν επίσης ισχυρά οικονομικά κέντρα, ελάχιστα ελεγχόμενα, όπως και πολυεθνικές διασυνδέσεις που διαφεύγουν οποιαδήποτε επιτήρηση.  Ένα παράδειγμα είναι η Google.  Στη διαδικασία ανάπτυξης που υπήρξε δόθηκε επίσης ιδιαίτερη σημασία στην αποτελεσματικότητα της συνεργασίας και ελάχιστη προσοχή στο δημοσιονομικό έλεγχο με αποτέλεσμα την συγκέντρωση όλο και περισσότερου πλούτου από τους διεθνείς οικονομικούς παράγοντες που ούτε φορολογούνται ούτε λογοδοτούν.

Και άλλα προβλήματα πιο απτά προέκυψαν αλλά είναι πια δύσκολο να αντιμετωπισθούν.  Η Ευρώπη ιδίως σήμερα βρίσκεται αντιμέτωπη με τον αμερικανικό εθνικισμό, την όλο πιο εκτεταμένη παρουσία και επέμβαση της Κίνας στις διεθνείς εμπορικές σχέσεις και τη συνεργασία της Κίνας με χώρες όπου η Ευρωζώνη αρχικά είχε παρουσία, π.χ. στην Αφρική.  Υπάρχουν επίσης φλέγοντα προβλήματα σε διεθνές επίπεδο, η κλιματική αλλαγή, η μετανάστευση, η διαπραγμάτευση νέων εμπορικών σχέσεων με τις χώρες του τρίτου κόσμου, ο αγώνας για την αντιμετώπιση των διεθνών μονοπωλίων, οι εξελίξεις των νομισματικών σχέσεων σε παγκόσμιο επίπεδο και οι κίνδυνοι από τα νομίσματα του διαδικτύου ή των μονοπωλίων (βλ. Libra, Facebook).  Τα προβλήματα αυτά απαιτούν κοινές απαντήσεις.  Όμως εδώ ακριβώς παρατηρείται η αδυναμία του υπάρχοντος συστήματος.  Οι απόψεις των μελών της Ένωσης διαφέρουν, το ενδιαφέρον είναι σε πολλά μέλη περιορισμένο και υπάρχουν επίσης αρνητικές αντιλήψεις για την έκταση της ευρωπαϊκής ενοποίησης π.χ. από την Ουγγαρία και την  Πολωνία.  Η Ευρώπη κινδυνεύει γι’ αυτό να χάσει την αξιοπιστία της, παραμένοντας απλός θεατής στις παγκόσμιες εξελίξεις.

Ένα κύριο εμπόδιο για μία ευρωπαϊκή πολιτική σε όλους αυτούς τους τομείς είναι ο κανόνας της ομοφωνίας, που αφορά μεταξύ άλλων και τα σημαντικά θέματα, όπως τη φορολόγηση των υπερεθνικών εταιριών και το τραπεζικό απόρρητο.  Αλλά και οι κανόνες που παραβλέπουν ειδικές πλειοψηφίες πολλές φορές αποτέλεσαν εμπόδιο, όπως συνέβη με διάφορες επιδιωχθείσες λύσεις.  Διαπίστωση είναι ότι κατά κανόνα τα 27 κράτη-μέλη έχουν δυσκολία να πετύχουν την ομοφωνία.  Το αποτέλεσμα είναι η συλλογική αδυναμία να αποκρύπτεται με δηλώσεις γενικής μορφής που δεν έχουν ουσιαστικό αντίκρισμα.  Ο κίνδυνος της συλλογικής ακινησίας είναι έντονος.

Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο πρέπει να διαμορφωθεί ένας νέος τρόπος δράσεων κατά ομάδες.  Παράδειγμα είναι η ζώνη του ευρώ.  Δεν συμπεριλαμβάνει βέβαια όλα τα μέλη.  Ορισμένα γιατί δεν επιθυμούσαν, παράδειγμα η Μεγάλη Βρετανία, ορισμένα γιατί δεν εκπληρούσαν τις προϋποθέσεις, για παράδειγμα η Πολωνία.  Η ίδια αρχή μπορεί να εφαρμοσθεί σε ορισμένα θέματα, τα οποία θα πρέπει να περιγραφούν με ακρίβεια.  Παράδειγμα είναι η άμυνα, ώστε να υπάρχει κοινή στάση στο ΝΑΤΟ και απέναντι τρίτων.  Μια άλλη δυνατότητα είναι να καθιερωθεί η ισοδυναμία των τίτλων των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στο χώρο του Schengen, αφού βεβαίως προσδιορισθούν συγκεκριμένοι όροι που θα πληρούν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, για να συμπεριληφθούν στον κοινό κατάλογο.  Σκόπιμο είναι και μια επέκταση του προγράμματος ERASMUS, ώστε να βελτιωθούν κατά πολύ οι σχέσεις στον τομέα της παιδείας.  Τέλος, θα αναφερθώ στη δυνατότητα της οργανωμένης κοινής δίωξης του λαθρεμπορίου και των φορολογικών αδικημάτων στις διεθνείς συναλλαγές.

Η προτεινόμενη στρατηγική δεν είναι χωρίς ρίσκο.  Θα προκαλέσει αντιπαραθέσεις και κρίσεις αλλά οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι για το ευρωπαϊκό εγχείρημα προέρχονται από την αδράνεια.  Αυτή θα πρέπει να ξεπεράσουμε.  Η παγκόσμια εξέλιξη επιβάλλει συνεχή διαμόρφωση νέων δράσεων.  Αδυναμία για αλλαγές και στασιμότητα οδηγούν στην οπισθοδρόμηση και συσσώρευση προβλημάτων.

Κυρίες και κύριοι ευχαριστώ.  Ας χειροκροτήσουμε θερμά τον κ. Prodi, που μας έδωσε την αφορμή αυτής της συνάντησης.