Η κοινωνική ευθύνη – Κώστας Σημίτης

Μια ανασφαλής κοινωνία αναπτύσσει νοοτροπίες για να περιορίσει φόβους και κινδύνους. Συντηρεί στάσεις και απόψεις που οδηγούν στον περιορισμό της κοινωνικής ευθύνης του πολίτη εκεί όπου η σύγχρονη ζωή απαιτεί αυξημένη υπευθυνότητα και συμμετοχή. Συλλογικά στην πολιτική μας ζωή η προσπάθεια αποφυγής ευθυνών στο διεθνές επίπεδο εκδηλώνεται με τη συνωμοσιολογία. Συνωμοτούν εναντίον μας στην Ε.Ε, γι’ αυτό δεν πετυχαίνουμε αυτό που δικαιούμαστε και αξίζουμε, για παράδειγμα, την ειδική ρύθμιση για τον καπνό ή την ανοχή για τη χρήση πεπαλαιωμένων πλοίων. Όμως κατά κανόνα δεν υπάρχουν «συνωμοσίες». Αυτό που δικαιούμαστε και αξίζουμε συχνά δεν το πετυχαίνουμε γιατί δεν προετοιμαστήκαμε, δεν οργανωθήκαμε, δεν δουλέψαμε, γιατί εκλαμβάνουμε τις ιδεοληψίες μας ως πραγματικότητα, γιατί αγνοούμε τα συμφέροντα και τις ικανότητες των άλλων.

Στην κοινωνική μας ζωή η αποφυγή της υπευθυνότητας παίρνει τη μορφή μετάθεσης ευθυνών σε άλλους. Όσο υψηλότερα βρίσκονται οι υποτιθέμενοι υπεύθυνοι τόσο πιο πειστική είναι στην κοινή γνώμη η ένσταση, φταίει ο άλλος. Για τον πολίτη που δεν καθαρίζει το χιόνι μπροστά στην πόρτα του -υποχρέωση που έχει όχι μόνο σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και στη Βόρεια Ελλάδα- φταίει ο δήμος. Για τον δήμαρχο που ισχυρίζεται ότι δεν έχει κονδύλια για προσωπικό και μηχανήματα φταίει ο νομάρχης. Για τον νομάρχη φταίει πάντα η κυβέρνηση γιατί δεν διαθέτει χρήματα.

Ενδεικτικό παράδειγμα των δυσκολιών που συνάντησε η κυβέρνηση είναι η ανεξέλεγκτη χωματερή στο ρέμα του Κουρουπητού στα Χανιά. Επί χρόνια γίνονταν προσπάθειες για τον προσδιορισμό χώρου δημιουργίας ΧΥΤΑ στο νομό Χανιών, ώστε να κλείσει η ανεξέλεγκτη χωματερή, οι οποίες όμως έμεναν χωρίς αποτέλεσμα. Ο νομάρχης της περιοχής και οι δήμαρχοι ήταν όχι μόνο απρόθυμοι, αλλά αντιδρούσαν σε οποιαδήποτε λύση γιατί δεν ήθελαν να επωμιστούν το πολιτικό κόστος. Η Ελλάδα καταδικάστηκε δύο φορές από τα ευρωπαϊκά δικαστήρια λόγω αυτής της καθυστέρησης. Της επιβλήθηκε πρόστιμο 6,74 εκατ. δρχ. για κάθε ημέρα λειτουργίας του Κουρουπητού και πλήρωσε συνολικά 5,04 εκατ. ευρώ έως ότου οι τοπικές αρχές κλείσουν τη χωματερή. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος το ΥΠΕΧΩΔΕ προχώρησε ταυτόχρονα σε μία προσωρινή και σε μία μελλοντική μόνιμη λύση σε δύο θέσεις στο Ακρωτήρι. Ο Δήμος Ακρωτηρίου είχε αντιρρήσεις και για τα δύο. Επί τρεις μήνες και ενώ έτρεχε καθημερινά το πρόστιμο δεν επέτρεπε να γίνουν τα έργα. Το νέο εργοστάσιο κατασκευάστηκε αφού δημιουργήθηκε νέο κλίμα σύγκρουσης στην περιοχή λόγω του τρόπου πρόσληψης του προσωπικού του. Η ιστορία του Κουρουπητού συνοψίζει κατά τον πιο εύγλωττο τρόπο την αδιαφορία των εκπροσώπων μιας περιοχής προς τις διεθνείς δεσμεύσεις της χώρας και τις ανάγκες μιας αναπτυσσόμενης κοινωνίας.

Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ προσπάθησε με τις απόψεις της, τη στάση της, τη συμπεριφορά των στελεχών της, με ρυθμίσεις που τόνιζαν την αξία της ατομικής προσφοράς, με την επισήμανση αντικοινωνικών συμπεριφορών, με το θεσμό του Συνηγόρου του Πολίτη να δώσει μηνύματα ότι η κοινωνική ευθύνη είναι υποχρέωση διοικούντων και διοικουμένων. Αν οι ίδιοι οι πολίτες δεν λειτουργήσουν ως υπεύθυνα άτομα, δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε μια υπεύθυνη κοινωνία.

Από το βιβλίο «Πολιτική για μια δημιουργική Ελλάδα 1996-2004» (σσ. 535-356, εκδ. ΠΟΛΙΣ, 2005)